فلسفه حفاظت در برابر اشعه

 حفاظت انسان و محيط زيست در برابر اثرات زيانبار مواد و دستگاههاي پرتوزا از طريق وضع قوانين و مقررات مربوطه و همچنين كنترل و نظارت بر رعايت آنها، علم فيزيك بهداشت ناميده مي‎شود و حفاظت در برابر اشعه در واقع حرفه اي است كه حفاظت انسان، محيط زيست و نسلهاي آينده را در برابر اثرات بيولوژيكي پرتوها بر اساس اصول علمي تدوين شده در دانش فيزيك بهداشت بر عهده دارد.

با وجود اينكه كاربرد پرتوهاي يونساز در امور مختلف بسيار مفيد و بعضاً منحصر به فرد مي‎باشد ليكن عدم رعايت نكات ايمني مي‎تواند خطرات جدي براي كاركنان، مردم، محيط زيست و حتي نسلهاي آينده به همراه داشته باشد. خطرات بالقوه اينگونه پرتوها به فوريت و پس از شناخت مواد پرتوزا در بيش از يكصد سال پيش كشف گرديده است. با پيشرفت در زمينه شناسايي خطرات و توانايي در اندازه گيري پرتوهاي يونساز، رهنمودهاي مربوطه در خصوص اقدامات حفاظتي رو به گسترش و توسعه نهاد. به طور كلي هدف حفاظت در برابر اشعه، استفاده از مزاياي كاربرد پرتوها در زمينه هاي گوناگون و كاهش هرچه بيشتر خطرات ناشي از اثرات آن توسط كاركنان، مردم، محيط زيست و نسلهاي آينده مي‎باشد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                              صفحه
مقدمه……………………………………………………………………………………………………… 1
فصل اول: فلسفه حفاظت در برابر اشعه

اثرات پرتوهاي يونساز……………………………………………………………………………… 4

اثرات قطعي……………………………………………………………………………………………… 5

اثرات احتمالي………………………………………………………………………………………….. 5

اصل ALARA………………………………………………………………………………………….

اثرات بيولوژيك پرتوها……………………………………………………………………………… 6

عبور پرتوها از ميان بافت بدن انسان…………………………………………………………. 7
فصل دوم: منشأ پرتوهاي يونساز

انرژي تابشي…………………………………………………………………………………………… 11
فصل سوم: پرتوزايي

انواع واپاشي……………………………………………………………………………………………. 15

واپاشي آلفا……………………………………………………………………………………………… 15

واپاشي …………………………………………………………………………………………….. 15

واپاشي …………………………………………………………………………………………….. 15

پرتوهاي گاما…………………………………………………………………………………………… 16

گسيل ذرة آلفا………………………………………………………………………………………….. 16

گسيل بتا…………………………………………………………………………………………………. 17

توليد نوترون…………………………………………………………………………………………… 17
فصل چهارم: دز سنجي تابش

دز جذب شده…………………………………………………………………………………………… 20
فصل پنجم: توصيه هايي در مورد انتخاب مواد براي حفاظ

مواد مورد استفاده در حفاظ سازي…………………………………………………………… 24

ماده حفاظ………………………………………………………………………………………………. 26

حفاظ………………………………………………………………………………………………………. 27

فصل ششم: حفاظت در برابر تابش خارجي (اصول پايه)

فنون حفاظت در برابر تابش خارجي…………………………………………………………… 29

زمان………………………………………………………………………………………………………. 30

فاصله…………………………………………………………………………………………………….. 30
فصل هفتم: حفاظ گذاري

1)     حفاظ گذاري در برابر پرتوهاي گاما…………………………………………………….. 34

روشهاي محاسبه ضخامت موانع اوليه……………………………………………………….. 39

روش استفاده از HVL………………………………………………………………………………

روش استفاده از منحنيهاي آماده……………………………………………………………….. 43

تعيين ضخامت موانع حفاظتي در دستگاههاي استفاده كننده از مواد راديواكتيو. 47

2)     حفاظ گذاري در برابر پرتوهاي X………………………………………………………… 53

حفاظ گذاري مولدهاي پزشكي…………………………………………………………………… 53

حفاظ گذاري مولدهاي غيرپزشكي……………………………………………………………… 54

حفاظ گذاري ساختماني…………………………………………………………………………….. 54

فاكتور بار كار دستگاه……………………………………………………………………………… 57

فاكتور اشغال T………………………………………………………………………………………..

فاكتور استفاده U……………………………………………………………………………………..

تعيين ضخامت حفاظ در برابر پرتوهاي اوليه………………………………………………. 59

رابطة هم ارزي سرب و بتون……………………………………………………………………. 60

طراحي حفاظ فرعي………………………………………………………………………………….. 63

الف- محاسبه حفاظ پرتوهاي پراكنده…………………………………………………………. 66

ب- محاسبه حفاظ پرتوهاي نشتي……………………………………………………………… 66

ب-1- لامپهاي پرتو X تشخيصي……………………………………………………………….. 67

ب-2- لامپهاي پرتو X درماني…………………………………………………………………… 68

3)     حفاظ ذرات بتا……………………………………………………………………………………. 69

برد ذرات بتا……………………………………………………………………………………………. 70

ماده حفاظ ذرات بتا………………………………………………………………………………….. 71

ضخامت حفاظ ذرات بتا……………………………………………………………………………. 72

حفاظ اشعه قرمزي…………………………………………………………………………………… 73

4)     حفاظ ذرات آلفا………………………………………………………………………………….. 74

ويژگيهاي ذره آلفا و برخورد آن با ماده…………………………………………………….. 74

رابطة برد- انرژي……………………………………………………………………………………. 75

5)     حفاظ گذاري در برابر پرتوهاي نوترون………………………………………………… 77

برخورد نوترونها با ماده…………………………………………………………………………… 77

محاسبة حفاظ پرتوهاي نوترون…………………………………………………………………. 78

برخورد نوترونها با ماده حفاظ………………………………………………………………….. 79

محاسبة ضخامت حفاظ…………………………………………………………………………….. 82

حفاظ در برابر تابش داخلي……………………………………………………………………….. 86

خطر تابش داخلي……………………………………………………………………………………… 86

اصل كنترل……………………………………………………………………………………………… 87

منابع………………………………………………………………………………………………………. 89

جهت دانلود کلیک کنید