کلیات

تبیین موضوع

 از آنجایی که آدمی بالطبع موجودی اجتماعی است و به صورت اجتماعی زندگی می کند و زندگی فردی آن تقریبا امکان پذیر نمی باشد آداب معاشرت و روابط اجتماعی در اسلام دارای اهمیت مضاعفی است و قرآن کتابی است که برای هدایت بشر آمده لذا در تنظیم روابط بین انسان و خدا ، انسان با طبیعت و انسان با انسانهای دیگر او را یاری می کند و به بیان دستوراتی برای تحسین روابط اجتماعی می پردازد که این آداب گاهی جنبه حقوقی دارد و گاهی جنبه اخلاقی ما بنا داریم در این رساله آداب معاشرت را مورد بررسی قرار داده ، شأن نزول ، نظرات مفسران و روایاتی که در بیان آیات آمده است را مورد کنکاش قرار دهیم .

 پیشینه موضوع

 چون معاشرت و ارتباط از آغاز خلقت انسان بین افراد رایج بوده است قرآن به عنوان کتاب هدایت ، در آیات زیادی به آن پرداخته است . همچنین در روایات نبوی هم از آن بحث شده است بدین روی این دو ، منبع مهم برای بررسی مسائل مورد بحث ما شناخته می شوند . در تبیین پیشینه باید نخستین پیشینه ها را در موضوعات مطرح شده در کتب تفاسیر و کتب اخلاقی جستجو نمود که به تدریج در این مورد کتب مستقلی تألیف یافته است و در دوران اخیر نیز این موضوع بیشتر مورد توجه قرار گرفته است که می توان به برخی از کتب مستقل در دوران معاصر اشاره نمود . ازجمله : اخلاق معاشرت ( جواد محدثی ) ، اخلاق و معاشرت در اسلام ( علی قائمی )

فهرست

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………….  1

کلیات…………………………………………………………………………………………………….. 2

تبیین موضوع …………………………………………………………………………………………… 2

اهمیت و ضرورت موضوع…………………………………………………………………………… 2

انگیزه انتخاب موضوع ………………………………………………………………………………… 2

پیشینه موضوع ………………………………………………………………………………………….. 3

سؤالات ………………………………………………………………………………………………….. 3

روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………. 3

فرضیه ……………………………………………………………………………………………………. 4

چکیده ……………………………………………………………………………………………………. 5

فصل اول ………………………………………………………………. 6

الف : شناخت لغوی …………………………………………………………………………………. 7

1- معاشرت ……………………………………………………………………………………………. 7

2- روابط………………………………………………………………………………………………… 9

ب : کاربرد قرآنی ……………………………………………………………………………………. 11

1- معاشرت ……………………………………………………………………………………………. 11

2- روابط ……………………………………………………………………………………………….. 12

ج : شناخت حوزه معاشرت انسان ………………………………………………………………. 15

الف : معاشرت اختیاری …………………………………………………………………………….. 15

ب : معاشرت اضطراری ……………………………………………………………………………. 15

الف : معاشرتهای نیک ………………………………………………………………………………. 16

1- خردمند و کریم ………………………………………………………………………………….. 16

2- خوش اخلاق ……………………………………………………………………………………… 16

3- صادقان …………………………………………………………………………………………….. 16

ب : معاشرتهای بد …………………………………………………………………………………… 17

1- کافران ……………………………………………………………………………………………… 17

2- استهزاء گران دین ……………………………………………………………………………….. 18

3- فاسقان ……………………………………………………………………………………………… 18

4- عصیانگران ………………………………………………………………………………………… 19

چگونگی معاشرت …………………………………………………………………………………… 19

حفظ عزت انسانی در روابط و معاشرت ………………………………………………………. 20

اعتدال در معاشرت ………………………………………………………………………………….. 21

د : هدف از معاشرت ……………………………………………………………………………….. 21

هـ : انواع معاشرت ………………………………………………………………………………….. 22

فصل دوم ………………………………………………………………. 24

بخش اول : آداب معاشرت در حوزه عمومی ………………………………………………… 25

الف : آداب وارد شدن به خانه …………………………………………………………………… 26

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. 26

استیذان …………………………………………………………………………………………………… 26

امنیت و آزادی در محیط خانه ……………………………………………………………………… 29

کنترل نگاه ………………………………………………………………………………………………. 33

چشمهای بی بها ……………………………………………………………………………………….. 33

2-  آداب سلام و تحیت …………………………………………………………………………… 36

اهمیت سلام نمودن در قرآن ……………………………………………………………………….. 36

اهمیت سلام نمودن در سنت ……………………………………………………………………….. 37

کیفیت سلام وتحیت ………………………………………………………………………………….. 39

فلسفه سلام کردن …………………………………………………………………………………….. 40

آداب فقهی سلام کردن ………………………………………………………………………………. 42

لزوم پاسداری از این سنت اسلامی  ………………………………………………………………. 43

3- آداب غذا خوردن ………………………………………………………………………………. 45

بخش دوم : بررسی معاشرت در حوزه مسلمانان …………………………………………….. 48

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. 49

بررسی معاشرت مسلمانان از دیدگاه قرآن ………………………………………………………. 49

1- مسالمت و بخشش ………………………………………………………………………………. 50

2- فرو بردن خشم  و احسان ……………………………………………………………………… 53

3- دوری از تکبر و فخر فروشی ………………………………………………………………….. 55

4- پرهیز از بدگویی و عیب جویی ……………………………………………………………….. 56

5- صداقت …………………………………………………………………………………………….. 59

6- دوری از تمسخر و گمان بد ……………………………………………………………………. 59

بررسی معاشرت مسلمانان از دیدگاه روایات ……………………………………………………. 63

اعتدال ودوری از حسادت وتملق …………………………………………………………………. 63

حق مسلمان بر مسلمان ………………………………………………………………………………. 65

محبت , مهم ترین عامل در معاشرتها …………………………………………………………….. 66

انفاق مال برای رضای محبوب ……………………………………………………………………… 70

بخش سوم : آداب معاشرت در حوزه خانواده و خویشاوندان …………………………… 73

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. 74

1- آداب معاشرت با والدین و فرزندان …………………………………………………………….. 75

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. 75

الف – آداب معاشرت با والدین …………………………………………………………………… 76

معاشرت با والدین از دیدگاه قرآن ………………………………………………………………… 76

وظایف فرزندان ……………………………………………………………………………………….. 76

دقت فوق العاده در احترام به پدر و مادر ………………………………………………………… 79

احسان به والدین ………………………………………………………………………………………. 80

دعا برای پدر و مادر ………………………………………………………………………………….. 82

معاشرت با والدین از دیدگاه روایات …………………………………………………………….. 85

معاشرت با پدر از دیدگاه روایات …………………………………………………………………. 86

حق پدر بر فرزند ……………………………………………………………………………………… 86

معاشرت با مادر از دیدگاه قرآن ……………………………………………………………………. 87

معاشرت با مادر از دیدگاه روایات ………………………………………………………………… 88

هشدارها در مورد والدین ……………………………………………………………………………. 89

نیکی به والدین در حیات و ممات ………………………………………………………………… 91

افضل اعمال در ارتباط با والدین …………………………………………………………………… 91

اقسام پدران …………………………………………………………………………………………….. 91

 پیامبر ( ص ) و حضرت علی ( ع ) دو پدر این امت اسلامی  ……………………………. 92

ب – روابط و وظایف متقابل والدین به فرزندان………………………………………………… 95

بررسی وظایف والدین و فرزندان از دیدگاه قرآن ……………………………………………… 95

بررسی وظایف  و حق فرزند از دید گاه روایات ………………………………………………. 99

محبت به فرزند ………………………………………………………………………………………… 99

اجرای عدالت ………………………………………………………………………………………….. 100

توجه بیشتر به دختر …………………………………………………………………………………… 101

ب : آداب معاشرت زوجین ……………………………………………………………………….. 102

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. 102

بررسی معاشرت زوجین از دیدگاه قرآن …………………………………………………………. 103

1- وفاداری به پیمان ازدواج ……………………………………………………………………….. 103

2- مودت و مهربانی و ایجاد آرامش ……………………………………………………………… 103

3- حفظ و پوشانیدن عیوب یکدیگر ……………………………………………………………… 106

ادای حقوق یکدیگر …………………………………………………………………………………… 107

معاشرت نیکو ………………………………………………………………………………………….. 116

هدایت و فضاسازی معنوی …………………………………………………………………………. 118

حق همسر در روایات ……………………………………………………………………………….. 119

نظر ابن مسکویه رازی درباره معاشرت با همسر ( زوجه ) ………………………………….. 120

3- آداب معاشرت در حوزه خویشاوندان …………………………………………………….. 122

بررسی معاشرت در حوزه خویشاوندان از دیدگاه قرآن ………………………………………. 123

1- رعایت تقوای الهی ……………………………………………………………………………….. 123

2- صله رحم …………………………………………………………………………………………… 123

3- احسان ………………………………………………………………………………………………. 124

4- انفاق …………………………………………………………………………………………………. 126

معاشرت با خویشاوندان از دیدگاه روایات ………………………………………………………. 129

قطع رحم از دیدگاه قرآن ……………………………………………………………………………. 130

زیان کاران واقعی ……………………………………………………………………………………… 134

اهمیت صله رحم در اسلام…………………………………………………………………………… 136

قطه رحم نشانه فسق …………………………………………………………………………………. 137

اولو النهی از دیدگاه پیامبر ( ص ) ………………………………………………………………… 138

عاقبت قطع از دیدگاه روایات ……………………………………………………………………… 139

ائمه معصومین ( ع ) مصداق اولوالارحام ………………………………………………………… 139

آداب معاشرت با ارحام هم کیش ………………………………………………………………….. 141

4- آداب معاشرت برادران و خواهران …………………………………………………………. 143

انواع نسبت ……………………………………………………………………………………………… 143

انواع اخوت …………………………………………………………………………………………….. 143

بررسی معاشرت با خواهران و برادران نسبی و رضاعی از دیدگاه روایات ……………….. 144

رعایت حقوق خواهران و برادران …………………………………………………………………. 144

بخش چهارم : آداب معاشرت در حوزه مرتبطان غیر خویشاوند ………………………… 145

الف : معاشرت با همسایگان ………………………………………………………………………. 146

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. 146

معاشرت با همسایگان ………………………………………………………………………………… 146

انواع همسایه و حقوق آنها ………………………………………………………………………….. 149

حق همسایه از دیدگاه روایات ……………………………………………………………………… 149

روابط همسایگان و حقوق آنان بر یکدیگر ………………………………………………………. 151

حد همسایگی ………………………………………………………………………………………….. 152

عاقبت همسایه آزاری ………………………………………………………………………………… 152

رفتار با همسفر ذمی ( صاحب بالجنب ) ………………………………………………………… 153

پرهیز از مصاحبت بعضی از هم نشین ها ………………………………………………………… 153

2- معاشرت با دوستان ……………………………………………………………………………… 155

آداب معاشرت در حوزه دوستی …………………………………………………………………… 155

آیین دوست یابی از نظر دیل کارنگی …………………………………………………………….. 158

آیین دوست یابی از دیدگاه قابوسنامه و حکما و بزرگان …………………………………….. 159

لقمان حکیم و وصیت او به پسرش پیرامون دوستی …………………………………………… 160

صفات و ویژگیهای دوست خوب در اسلام …………………………………………………….. 160

آداب رفاقت ……………………………………………………………………………………………. 164

3- معاشرت با معلمان و مربیان …………………………………………………………………… 166

معاشرت با مربی از دیدگاه قرآن …………………………………………………………………… 166

معاشرت با مربی از دیدگاه روایات ……………………………………………………………….. 168

لزوم دقت در انتخاب استاد …………………………………………………………………………. 169

4- معاشرت با مومنان و برادران دینی ………………………………………………………….. 171

الف – اصلاح بین مردم و عدالت ورزی ………………………………………………………… 171

ب- اخوت و تقوی …………………………………………………………………………………… 173

د- برآوردن نیازهای مومنان …………………………………………………………………………. 181

5- معاشرت با مسئولان و نهادهای اجتماعی ………………………………………………….. 184

الف – رعایت حقوق متقابل ………………………………………………………………………… 184

ب- حفظ وحدت و نظم عمومی ………………………………………………………………….. 185

ج- پیروی از فرمانروایان صالح ……………………………………………………………………. 186

د- عدم توجه به گزارش فاسقان …………………………………………………………………… 187

رعایت ادب گفتار دربرابر پیامبر ( ص ) …………………………………………………………. 189

بخش پنجم : آداب معاشرت در حوزه غیر مسلمانان ……………………………………….. 192

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. 192

اصل عدم تسلط کفار بر مسلمانان …………………………………………………………………. 192

انواع کافران …………………………………………………………………………………………….. 193

کفار غیر محارب ( غیر جنگنده ) ………………………………………………………………….. 193

احسان به کفار غیر حربی ……………………………………………………………………………. 194

معاشرت با کافران غیر حربی ( سالم ) …………………………………………………………… 194

تعادل در روابط با کافران غیر حربی ……………………………………………………………… 196

تعادل در محبت ……………………………………………………………………………………….. 196

نهی از دوست داشتن والدین کافر از دیدگاه قرآن …………………………………………….. 197

معاشرت با کافر ذمی …………………………………………………………………………………. 201

چگونگی معاشرت با اهل ذمه ………………………………………………………………………. 205

معاشرت با کافران حربی از دیدگاه قرآن ………………………………………………………… 206

مبارزه با کفر ……………………………………………………………………………………………. 209

مقاومت درجنگ با کفار  ……………………………………………………………………………. 210

خلاصه و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………… 215

همنوع دوستی ولی نه به هر بها …………………………………………………………………….  215

فصل سوم : جایگاه ، آثار و پیامدهای معاشرت …………………………… 217

بخش اول : انسان موجودی اجتماعی …………………………………………………………… 218

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. 218

آیا انسان بالطبع اجتماعی است …………………………………………………………………….. 219

اجتماعی شدن فرد ……………………………………………………………………………………. 222

بخش دوم : جایگاه روابط اجتماعی از نظر اسلام …………………………………………… 224

بخش سوم : آثار روانشناختی آداب معاشرت ………………………………………………… 228

اهمیت گفتار در ارتباطات …………………………………………………………………………… 229

الف : تاثیر گفتار ………………………………………………………………………………………. 231

ضرورت توجه به سطح مخاطب در گفتار ……………………………………………………….. 232

ب : تاثیرات رفتاری ………………………………………………………………………………….. 238

عدم افشای « اسرار » یا گفتار بیرون از حد تحمل …………………………………………….. 239

انطباق کردار با گفتار شرط اصلی تاثیر گفتار ……………………………………………………. 240

نقش معاشرت در برآوردن نیازهای اساسی ……………………………………………………… 242

نیاز به محبت …………………………………………………………………………………………… 243

نیاز به بستگی و تعلق به گروه ……………………………………………………………………… 244

نیاز به بیان و ابراز خود ………………………………………………………………………………. 245

نقش معاشرت در رشد اجتماعی …………………………………………………………………… 255

نقش معاشرت در توسعه ارتباط با دیگران ………………………………………………………. 256

نقش معاشرت در رشد اخلاقی …………………………………………………………………….. 257

رشد و توسعه تمایلات به گروهها و موسسات اجتماعی …………………………………….. 259

نقش معاشرت در احساس نشاط وسرزندگی ( شادمانی و سرور ) ……………………….. 264

خلاصه و نتیجه گیری فصل ……………………………………………………………………….. 265

نتیجه رساله …………………………………………………………………………………………….. 267

منابع و مأخذ ………………………………………………………………………………………….. 270

 

جهت دانلود فایل کلیک کنید

:: موضوعات مرتبط: تحقیقات , ,
:: برچسب‌ها: آداب در قرآن , آداب معاشرت , آداب معاشرت در قرآن , معاشرت در قرآن ,
:: بازدید از این مطلب : 150

|

امتیاز مطلب : 0

|

تعداد امتیازدهندگان : 0

|

مجموع امتیاز : 0